Türk halk müziğinin iki büyük dalından biri uzun havalardır. Dizisi bilinen ve dizi içindeki seyri belli, ölçü ve ritm bakımından serbest olan halk ezgilerine uzun hava denilmektedir. Bölgelere göre değişik tavır gösteren uzun havalarımız, toplum vicdanında büyük bir etki yaratacak nitelikte nefis san'at örnekleridir.

Bozlak, maya, hoyrat (horyat), garip, kerem, divan, yanık, kesik, aydos, eğin, kayabaşı, yüksek hava, Türkmeni ve yayla havası değişik bölgelere özgü uzun havalardır.

Uzun havaları kendi içlerinde üç şekilde görüyoruz:

1. Ölçüsüz başlayıp sona erenler (Kışlalar, Diyarbekir dolar şimdi, Duman duman olmuş karşıki dağlar ve diğer bazı bozlaklar yukarıdaki tarife uyarlar).

2. Saz kısımları ölçülü olduğu halde, sözleri serbest olanlar (Çiçek dağ, Elâzığ gelin hoyratı, Divanlar bu konuda ilk akla gelen örneklerdir).

3. Serbest başlayıp sonradan ölçüye girenler (Sûmmani ağzı parçalar, Kayadibi bar imiş, Güzel vasfeyleyim hallerin senin, gibi havalar yukarıdaki tarife uygundur).

Uzun havaların yurt sathında yayılışları şöylece özetlenebilir:

Bozlaklar: Ortan Anadolu bölgesinin karakteristik uzun havalarıdır. Çorum, Yozgat, Ankara, Niğde, Nevşehir, Kayseri, ve Kırşehir illerimizde en makbul örneklerine rastlanır.

Hoyrat: Hoyratlara, genellikle Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde rastlamaktayız. Bölgelerin kültür alış verişi dolayısiyle bu bölgelere yakın çevrelerde de hoyrat söylenirse de menşei bakımından bir esas teşkil etmezler. Hoyrat denilince akla en güzel cinaslı değişlerin uzun hava tipinde olanları gelir. Söz gelişi:

Bitmiyecek kadar örnekleri olan hoyratların okunuşlarında usûl, bizde aşık tartışması gibi iddialı olur. örneğin, eğer bir halk sanatçısı "kara gözler" üzerine bir dörtlük söylemiş ise, karşısındaki sanatçı da aynı şekilde, yani "kara gözler" sözünü esas alıp cinas yaparak, cevap vermesi lâzımdır.

Bir örnek : Konu : Ok.

... Ve böylece uzar gider,

Uzun havaların, bölgelere göre yayılış ve geleneksel durumlarını açıklamak, bize ayrılan yaprakların çok ötesinde bir yekûna varır. Bu bakımdan diğer uzun havalara gelecek yazımızda değineceğiz.